Yeme Bozuklukları

image
Düzenleyen:Selin Sak

Yeme bozukluğu nedir? 

Yeme bozuklukları, genel olarak içerisinde sağlıksız beslenme davranışlarını, çok fazla veya çok az yemeyi ve beraberinde beden şekline ve ağırlığına yönelik yoğun kaygı duymayı barındıran sorunlardır.1 Bu sorunlar hem fiziksel hem psikolojik sağlığı olumsuz etkiler. Yeme bozukluklarının tedavi edilmemesi; kişinin aile, iş, okul, sosyal, sağlık gibi hayatının farklı alanlarında sorunlar yaşamasına sebep olur.2

Yeme bozukluğu türleri 

Yeme bozuklukları, kilo sorunları ve sorunlu yeme davranışlarına göre kendi içinde farklı türlere ayrılır. Yaygın görülen yeme bozuklukları şunlardır:   

Anoreksiya nervoza, kilo almaya yönelik hissedilen yoğun kaygı sonucu kişinin besin ve enerji alımını kısıtlamasıyla vücut ağırlığında önemli düşüşe sebep olan bir yeme bozukluğudur.3

Bulimia nervoza aşırı yeme ata kları ve bu yeme ataklarını takiben gelen kusma gibi telafi davranışlarının görüldüğü önemli bir yeme bozukluğudur.4 Bulimia nervoza sorunu olan kişiler, tıpkı anoreksiya nervozası olan kişiler gibi kilo almaya ve vücut ölçülerindeki değişimlere yönelik yoğun kaygı duyar.5

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, kısa bir süre içinde aşırı miktarda yemek yeme ve bunu dizginleyememenin hakim olduğu bir yeme bozukluğudur.6 Tıkınırcasına yeme bozukluğunu, bulimia nervoza’dan ayıran nokta; her ikisinde de kısa süre içinde aşırı düzeyde besin alımı şeklinde yeme atağı görülse de bulimia nervoza sorunu yaşayan kişiler yeme atağı sonrasında kusma gibi davranışlarla yediklerini telafi etmeye çalışırlar. Ancak tıkınırcasına yeme bozukluğu yaşayan kişiler, yeme atakları sonrası genellikle bunu telafi edecek şekilde davranmazlar.7

Pika besin değeri olmayan ve yiyecek olarak düşünülmeyen ürünleri yeme davranışı görülen bir yeme bozukluğudur. Bu sorunu yaşayan kişiler; boya, peçete, toprak, kumaş, kül gibi besin niteliği taşımayan, hatta zararlı olabilecek ürünleri yerler.8,9

Duygusal yeme, kişinin yiyecekleri fizyolojik açlığından dolayı değil; sıkıntı hissinden kurtulmak, daha iyi hissetmek ve kendisine sıkıntı veren birtakım duygularda azalma sağlamak amacıyla (örneğin kaygı, öfke, üzüntü gibi) tüketmesidir.10 Duygusal yeme sorunu yaşayan kişi, kendisine sıkıntı veren duygulardan kaçınmak için yiyecekleri kullanır. 

Obezite, sağlık için tehdit oluşturacak düzeyde kilolu olma halidir. Kilonun boya göre oranını gösteren beden kitle endeksi, 25’in üzerinde ise kişi fazla kilolu, 30’un üstünde ise obez olarak kabul edilir. Tüketilen kalori ile harcanan kalori arasında aşırı dengesizlik olduğunda obezite ortaya çıkar.11

Yeme bozukluklarının belirtileri

Yeme bozuklukları türlerine göre yaşanan belirtiler aşağıdadır.12

Anoreksiya nervoza

Bulimia nervoza

Tıkınırcasına yeme bozukluğu

Pika

Duygusal yeme

Obezite

Yeme bozukluklarının nedenleri ve risk faktörleri

Etkiler ve komplikasyonlar 

Yeme bozukluklarında tanı yöntemleri

Tedavi ve müdahale yöntemleri

Yeme bozuklukları tedavi edilmezse ciddi sorunlara yol açabilecek, hatta hayati tehlike yaratabilecek önemli psikolojik sorunlardır. Dolayısıyla kişi herhangi bir yeme bozukluğu sorunu yaşıyorsa, geç kalmadan tedaviye başvurması önem taşır. 

Bilişsel davranışçı terapi: Yapılan çalışmalar Bilişsel Davranışçı Terapi’nin yeme bozuklukları tedavisinde etkili bir tedavi olduğunu ortaya koymuştur.15,16 BDT’nin özellikle davranışçı yöntemleriyle; vücut kontrolünü sınırlama, düzenli yeme planı uygulama, gıda alımına yönelik kaygıyı yönetme gibi farklı birçok alanda çalışılır. Tedavide amaç kişinin vücut ağırlığı ve vücut şekline yönelik sağlıklı değerlendirmeler yapabilmesi, ideal kilosuna ulaşırken kilo almaya yönelik kaygısını tolere edebilmesi, sağlıklı yeme düzeni kazanması ve bunu sürdürebilmesidir. 

Tıbbi destek: Yeme bozuklukları birçok fiziksel sağlık sorununa yol açar. Bu nedenle yeme bozukluğu yaşayan kişiler, terapi süreciyle beraber tıbbi destek alabilir.17

Grup terapisi: Grup terapisi, benzer süreçlerden geçen kişilerin deneyimlerini paylaşması ve birbirlerini süreçlerinden öğrenim kazanmalarını sağlar.18

Farmakolojik tedavi: Yeme bozukluklarının tedavisinde ikinci nesil antidepresanlar ve antikonvülsanlar sıklıkla kullanılır. Yapılan çalışmalar, bu ilaçların yeme bozukluğu üzerinde olumlu etkilere sahip olduğunu göstermektedir; ancak bu etkilerin uzun vadede sürdürülmesi konusunda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.19

Önleme stratejileri

Toplumsal ve kültürel boyutları

Toplumun yeme bozukluklarını algılayış şekli: Toplumda yeme bozukluğu yaşayan kişilere karşı ‘’dikkat çekme isteği’’ veya ‘’şımarıklık’’ ile ilgili olduğu gibi yanlış düşünce kalıpları vardır. Bu durum, yeme bozukluğu yaşayan kişilerin profesyonel destek arayışını zorlaştırabilir ve tedavi süreçlerini olumsuz etkileyebilir.

Medyanın rolü: Medya, aşırı zayıf beden görüntüsünü ‘’ideal görüntü’’ olarak sunarak kişinin kendi bedenini bu görüntülerle kıyaslamasına neden olur. Bu durum yeme bozuklukları riskini artırır. 

Sosyal medya: Sosyal medya uygulamaları, medyanın rolüyle benzer olarak kişinin kendi bedenini sürekli başkalarının bedenleriyle karşılaştırmasına olanak tanır. Filtreler ve düzenlemeler gerçekçi olmayan güzellik standartlarını sürdürür. Böylelikle kişilerin beden algıları bozulabilir. 

Kültürel güzellik algısı: Kültürlerde beden idealleri ve beslenme düzenleri değişkenlik gösterir. Örneğin, bazı kültürlerde zayıf bir bedene sahip olan kişiler güzel olarak değerlendirilirken bazı kültürlerde normal bir kiloya sahip olan kişiler sağlıklı olarak kabul edilir. Bu kültürel normlar, kişilerin yeme düzenlerini etkiler.

Kaynaklar

  1. Murphy, R., Straebler, S., Cooper, Z., & Fairburn, C. G. (2010). Cognitive behavioral therapy for eating disorders. Psychiatric Clinics, 33(3), 611-627.  
  2. Heruc, G., Hurst, K., Casey, A., Fleming, K., Freeman, J., Fursland, A., ... & Wade, T. (2020). ANZAED eating disorder treatment principles and general clinical practice and training standards. Journal of eating disorders, 8(1), 1-9.  
  3. Gibson, D., & Mehler, P. S. (2019). Anorexia nervosa and the immune system—a narrative review. Journal of clinical medicine, 8(11), 1915.  
  4. Hay, P. J., & Claudino, A. M. (2010). Bulimia nervosa. BMJ clinical evidence, 2010.  
  5. Mehler, P. S. (2003). Bulimia nervosa. New England Journal of Medicine, 349(9), 875-881.  
  6. Dingemans, A. E., Bruna, M. J., & Van Furth, E. F. (2002). Binge eating disorder: a review. International journal of obesity, 26(3), 299-307.  
  7. Brownley, K. A., Berkman, N. D., Peat, C. M., Lohr, K. N., Cullen, K. E., Bann, C. M., & Bulik, C. M. (2016). Binge-eating disorder in adults: a systematic review and meta-analysis. Annals of internal medicine, 165(6), 409-420.  
  8. National Eating Disorders. (NEDA). Pica.  
  9. Ertekin, Y., Korkut, Y., Sönmez, C., & Ertekin, H. (2012). Farklı bir pika hastalığı olgusu. Ankara Medical Journal, 12(3), 158-159.  
  10. Macht, M., & Simons, G. (2011). Emotional eating. In Emotion regulation and well-being (pp. 281-295). Springer, New York, NY.  
  11. World Health Organisation (WHO). Overview/Obesity : https://www.who.int/health-topics/obesity  
  12. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.  
  13. Fairburn, C. G., Cooper, Z. ve Shafran, R. (2003). Cognitive behaviour therapy for eating disorders: A “transdiagnostic” theory and treatment. Behaviour research and therapy, 41(5), 509-528.  
  14. Fairburn, C. G. (2008). Cognitive behavior therapy and eating disorders. Guilford Pres
  15. Murphy, R., Straebler, S., Cooper, Z., & Fairburn, C. G. (2010). Cognitive behavioral therapy for eating disorders. Psychiatric Clinics, 33(3), 611-627.  
  16. Byrne, S. M., Fursland, A., Allen, K. L., & Watson, H. (2011). The effectiveness of enhanced cognitive behavioural therapy for eating disorders: An open trial. Behaviour research and therapy, 49(4), 219-226.  
  17. Mehler, P. S. (2017). Eating disorders: A guide to medical care and complications. JHU Press.
  18. Tasca, G. A., & Balfour, L. (2014). Eating Disorders and Group Psychotherapy: A Group-Analytic Approach. Routledge.
  19. McElroy, S. L., Guerdjikova, A. I., Mori, N., & Keck, P. E. (2012). Pharmacological Treatment of Eating Disorders. CNS Drugs, 26(4), 263-282.

Ecem Güloğlu

Klinik Psikolog, Bilişsel ve Davranışçı Terapist

Yayımlandığı Tarih: 25/02/2024
image

Danışan odaklı etkili terapistler

Ekibimiz Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu’nun BDT Eğitimlerini tamamlamış, süpervizyonu altında klinik deneyim kazanmış, geliştirdiği model çerçevesinde çalışan klinik psikologlardan oluşmaktadır.

prof-dr-ebru-salcioglu
Ebru şalcıoğlu

Prof. Dr.

klinik-psikolog-dilara-ayata
Dilara ayata

Klinik Psikolog

dr-klinik-psikolog-betul-cetintulum-huyut
Betül çetintulum huyut

Dr. Klinik Psikolog

klinik-psikolog-ozge-cansu-baslamis
Özge Cansu başlamış

Klinik Psikolog

klinik-psikolog-atakan-akturk
Atakan aktürk

Klinik Psikolog

klinik-psikolog-ecem-guloglu
Ecem güloğlu

Klinik Psikolog

klinik-psikolog-emine-ozkan
Emine özkan veyselgil

Klinik Psikolog

klinik-psikolog-selin-sak
Selin sak

Klinik Psikolog

Klinik Asistanlar

Dicle karataş

Psikolog

Bizimle İletişime Geç
    Bir Sorun mu Var?

    Mesaj Gönder

    image