Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Yaygın anksiyete bozukluğu nedir?  

Yaygın anksiyete bozukluğu kişinin hayatında birçok farklı alanda olabilecek en kötü sonuçları veya olayları kontrol edemediği bir şekilde düşündüğü ve yoğun kaygı duyduğu bir sorundur. Günlük hayatta her insanın belirli düzeyde kaygı duyması ve endişe yaşaması normal olsa da; yaygın anksiyete yaşayan kişiler diğer herkesin mesele edebileceği konular (örneğin iş, okul, finansal durum, sağlık, sosyal ilişkiler vb.) karşısında daha fazla endişelenirler.¹ 

Yaygın anksiyete bozukluğu belirtileri nelerdir? 

Yaygın anksiyete bozukluğunda kişi aşağıdaki belirtileri deneyimler:¹  

•  Aşırı ve sürekli endişelenmek (sürekli, tekrarlayıcı ve kontrol edilemeyen bir şekilde olabilecekleri düşünmek, senaryolar kurmak)  
•  Yoğun kaygı hissetmek  
•  Huzursuzluk, gerginlik  
•  Kolay yorulmak  
•  Konsantre olamamak  
•  Kolay sinirlenmek  
•  Kas gerginliği yaşamak  
•  Uyku bozukluğu (örn. uykuya dalmakta, uykunun sürmesinde sorun yaşamak veya dinlendirmeyen bir uyku uyumak)   

Bu belirtilerin sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilir.  

Yaygın anksiyete nasıl sürer? 

Pek çok anksiyete bozukluğunda olduğu gibi yaygın anksiyete bozukluğu yaşayan kişi, belirsizliğe tahammül etmekte zorlanır. Belirsiz durumlar karşısında ne yaşayacağından ve bu durumlarla nasıl baş edebileceğinden ‘’emin olamaz’’. Bu nedenle belirsizlik ile karşı karşıya kaldığında yüksek düzeyde kaygı duyar ve birtakım fiziksel belirtiler (ör. kas gerginliği, kolay yorulma vb.) yaşar. Bu nedenle belirsiz durumlar ve olabilecek olumsuz sonuçlar ile baş edebilmek için zihninde kurmaya, plan yapmaya ve hazırlıklı olmaya çalışır. Bu çaba sonucu başına gelebilecek olumsuz sonuçlara karşı hazır olduğunu ve ‘’felaketleri’’ engellediğini düşünür. Böylelikle kaygı o an için azalır, ancak bu azalma uzun vadede kalıcı değildir. Çünkü kişi, plan yapmadığı ve hazır olmadığı durumlar ile her karşılaştığında kaygısı artar ve yine kafasında senaryolar kurarak bu kaygıyı bastırmaya çalışır. Kişi, kaygıdan kaçındığı sürece günlük hayatı kısıtlanır, hayattan zevk alamaz ve andan kopar.^2,3 

Yaygın anksiyete bozukluğunun etkili tedavisi 

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), yaygın anksiyete bozukluğunun tedavisinde etkili bir tedavi yaklaşımıdır.^2,3,4,5 Kişiye göre değişmekle beraber BDT ile 12-15 seans arasında iyileşmenin sağlanması hedeflenir.3  

Tedavi sürecinde kişinin belirsizlik ile ilişkisinin değişmesi, kişinin belirsizliğe toleransının artması ve böylelikle belirsiz durumlar karşısında yaşadığı endişenin ve kaygının azalması hedeflenir. Bu hedef doğrultusunda kişinin aşırı endişe ve kaygı yaşadığı durumlar belirlenir. Danışan ve terapist iş birliği içerisinde kişinin kendisinde kaygı yaratan durumların adım adım içerisine girmesine yönelik egzersizler planlanır. Egzersizler sırasında kişi, karşılaşmaktan kaçındığı olumsuz sonuçların ne kadar sıklıkla meydana geldiğini görür. Bu sonuçlarla karşılaştığında ise gerçekten ‘’felaket’’ mi yoksa baş edebileceği durumlarla mı karşı karşıya olduğunu deneyimleme fırsatı elde eder. Bu sayede gerçekçi değerlendirme yapabilir ve etkili baş etme becerileri kazanır. Aynı zamanda kişi kaygısını etkili bir biçimde düzenlemeyi öğrenir. Böylelikle kişinin belirsizliğe ve kaygıya tahammülü artar. Tedavi sona erdiğinde kişinin süreç içerisinde öğrendiği etkili baş etme becerilerini uygulamaya devam etmesi iyilik halinin kalıcı olmasını sağlar.

Kaynaklar

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.   
2. Ladouceur, R., Dugas, M. J., Freeston, M. H., Léger, E., Gagnon, F., & Thibodeau, N. (2000). Efficacy of a cognitive–behavioral treatment for generalized anxiety disorder: Evaluation in a controlled clinical trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68(6), 957–964.   
3. National Institute for Health and Care Excellence (2011). Generalised anxiety disorder and panic disorder in adults: management: clinical guideline [CG113]. https://www.nice.org.uk/guidance/cg113/evidence.  
4. Adolph, D., Teismann, T., Wannemüller, A., & Margraf, J. (2023). Fear conditioning and extinction learning in the mood and anxiety disorders spectrum–Associations with the outcome of cognitive behavior therapy. Behaviour Research and Therapy, 160, 104229.  
5. Scheveneels, S., Boddez, Y., & Hermans, D. (2021). Predicting clinical outcomes via human fear conditioning: A narrative review. Behaviour Research and Therapy, 142, 103870.