Sınır Koyamamanın Görünmez Bedeli: Kaybolan Alanlar
Bazen ilişkilerimizde istemediğimiz şeylere yine de “evet” deriz. O an için önemsizmiş gibi gelir; “Ne olacak ki?” diye düşünürüz. Belki karşımızdakini kırmak istemeyiz, belki tartışmaktan kaçınırız. Belki hayır dediğimizde hissedeceğimiz duygulardan uzaklaşırız. Aklımızda hep aynı cümle dolaşır: “Uyum sağla… sorun çıkarma.” Hayır dersek ilişkinin zarar göreceğini, kabul etmezsek itici görüneceğimizi düşünürüz. Üstelik attığımız her küçük “evet” karşı tarafın gülümsemesiyle, takdiriyle, sevgisiyle ödüllendiriliriz.
Ama bir gün fark ederiz ki… Kendi isteklerimiz arka plana itilmiş, istemediklerimize otomatik bir “tamam” demeye başlamışız. Hayır demek, aklımızın ucundan bile geçmez olmuş. Çünkü hayır demek, zihnimizde giderek büyüyen bir tehdide dönüşmüş: “Hayır dersen ilişki biter.” Hayır diyemediğimiz her an, aslında kendimizden giden küçük bir parçadır.
Sınırlar koyamadıkça yaşamımız daralır.
İlişkilerde sınır koyamadığımızda yalnızca zamanımızı değil, kendimize ait olan alanı da kaybederiz. Bir bakmışız, başkalarının talepleri ihtiyaçlarımızın önüne geçmiş. Kendi duygularımız, kendimize ayırdığımız süre, hatta düşüncelerimiz bile flu hale gelmiş.
Bu durum süreklileştiğinde yaşamın her alanına sızar:
- İşte
- Ailede
- Arkadaşlıklarda
- Romantik ilişkilerde
Ve görünmez bir kural zihnimizde sürekli tekrarlanır:
“Önce başkaları memnun olsun, sonra sıra bana gelir.”
“İnsanların istediği gibi davranırsam beni kabul ederler.”
Oysa insan her zaman “iyi niyetli” olduğu için sınır koyamaz.
Bazen çatışma yaşamaktan kaygı duyar.
Bazen terk edilme ihtimalinden, bazen onaylanmamaktan korkar.
Aslında hayır diyememek çoğu zaman şu düşüncenin işaretidir: “Kendi ihtiyaçlarımı ifade edersem ilişkilerim zarar görür.” Aslında sınır koymak ilişkiyi bozmaz; ilişkiyi netleştirir. İki taraf da bu sınırlara göre davranmaya başladığında karşı tarafı daha iyi gözetir, bireysellik korunur ve ilişki güçlenir.
Davranış örüntüsü: “Kendi sınırlarımı yok sayıp, ilişkilerimi ayakta tutmaya çalışıyorum.”
İstemediğimiz şeylere sürekli “evet” demek, bizi şu döngünün içine çeker:
- Biri bir şey ister.
- Kaygı hissederiz. ‘’Yapmazsam ilişkim zarar görür.’’ Düşüncesi gelir.
- İçten içe istemezsin ama “boş ver” dersin.
- Zamanla öfke birikir.
- Kendine kızarsın: “Neden yine hayır demedim?”
- Kaygı artar; çatışma daha da korkutucu gelir.
- Yine “evet” dersin.
- Döngü kapanır… ve yeniden başlar.
Bu döngü değişmediğinde kişi kendi hayatının arka planına çekilir. Sanki filmdeki başrolü başkasına vermiş, kendini figüran gibi hissetmeye başlar.
Peki, ne yapabiliriz?
Sınır koymak; duvar örmek değil, kapının nereye konacağını bilmektir. İlişkiyi koparmak değil, onu daha sağlıklı bir zemine taşımaktır.
Kendimize şu soruları sormak bile değişimin kapısını aralar:
“Bu davranışı gerçekten istiyor muyum?”
“Bunu yapmazsam ne olur?”
“Korktuğum şey gerçek mi, yoksa bir varsayım mı?”
“Bu evet’in bedeli ne?”
Küçük bir “evet”, ilerleyen süreçte sorun yaşamamıza yol açabilir. İnsanlar, ilk anda verdiğimiz “evet”i bir onay olarak kaydeder; adeta sözlü bir kontrat gibi. Bu yüzden bir konuya evet dediğimizde, karşı taraf bunu sınırımızın geçtiğine dair bir işaret olarak algılar. İşin ilginç yanı, sonradan “hayır” demek istediğimizde, bu kişiler hayalkırıklığı, kırgınlık veya öfkeyle tepki verebilir. Bir konuda başta evet demek, onların zihninde “bu kişi bunu kabul etti” mesajını yaratır. Sonradan “hayır” demek ise bu mesajın tersine düşer ve beklenmedik bir sürpriz gibi algılanır. Bu nedenle, başlangıçta hayır demek zorlayıcı olsa da, uzun vadede hem kendimizi hem de ilişkilerimizi korumanın bir yoludur. Ayrıca, sınır koyarken ortaya çıkan çatışmalar, baş etme becerilerimizi geliştirmemize olanak tanır ve ilişkilerimizi güçlendirir. Sınırlarımızı netleştirdikçe, insanların tepkisi de giderek azalır; hem kendimiz hem de çevremiz için bir denge oluşur. Bazen hayır demek tahmin ettiğimizden çok daha zordur. Bu noktada psikolojik destek almak da dönüşümün önemli bir parçası olabilir.
