Öfke Yönetimi

Öfke nedir? 

Öfke; sıklıkla haksızlık, engellenme, isteklere ulaşamama, hayal kırıklığına uğrama gibi durumlarda ortaya çıkan bir duygudur.^1,2 Öfke; sevinç, heyecan, coşku gibi duyguların yanında çoğu zaman olumsuz bir duygu olarak görülür. Bunun sebebi, öfke hissetmenin kişiyi genellikle olumsuz sonuçlara ittiğinin düşünülmesidir. Ancak öfkenin ideal düzeyde hissedilmesi diğer tüm duyguları hissetmek kadar normaldir.³ Araştırmalar ideal düzeyde hissedilen öfkenin kişiye fayda sağladığını göstermiştir.^4,5,6 Örneğin işyerinde patronu ve iş arkadaşları tarafından haksızlığa uğrayan bir kişi öfke hissederek kendini savunabilir, hakkını arayabilir. Dolayısıyla belli düzeyde öfke, bir tehdit ve/veya rahatsız edici bir durumla karşılaştığında kişinin kendisini koruyucu belirli davranışları sergilemeye yönelik onu motive eden, bir duygudur. Öfkelenen kişi farklı bir dizi fiziksel belirti yaşar. Örneğin kalp atışları hızlanır, nefes alıp verme sıklığı artar, farklı kasları gerginleşir. Bu fiziksel belirtiler kişinin öfke düzeyi arttıkça yoğunlaşır. Bu belirtiler kişiyi tehditle mücadeleye hazırlama işlevine sahiptir.  

Sorun haline gelen öfkenin belirtileri: 

Kişinin hissettiği öfkeyi etkili bir şekilde yönetememesi bazı olumsuz sonuçlara yol açabilir. Olumsuz sonuçlara yol açan kişinin öfke hissetmesi değil, öfkesi sonucunda kendisine ve çevresine karşı fiziksel, psikolojik, sözel ‘’agresyon’’ yani saldırganlık göstermesidir.⁷ Sorun haline gelen öfkenin belirtileri:^7,8  

• Kişinin sıklıkla öfke hissetmesi ve öfkeli halinin uzun sürmesi,  
• Kişinin küçük ve önemsiz şeylere öfke hissetmesi,  
• Öfkesi sebebiyle kişinin sonradan pişman olacağı şekilde kırıcı, yıkıcı ve saldırgan davranması,  
• Öfkesinin yol açtığı saldırgan davranışların sonucunda kişinin sosyal veya hukuki problemler yaşaması şeklinde sıralanabilir.   

Öfke nasıl sürer? 

Öfkenin ideal düzeyi aşması bu duyguyu hisseden kişi için sıkıntı vericidir. Kişi bu sıkıntıdan kurtulmak için saldırgan davranışlar gösterir. Saldırganlık kişinin yoğun öfke duygusunu ve öfke duygusuyla beraber hissettiği fiziksel belirtileri azaltmasının, yani bu duygudan kaçınmasının bir yoludur. Ancak kişi saldırgan davranışlarla öfke duygusunun kısa bir süre için önüne geçse de bu uzun süreli bir çözüm değildir. Çünkü kişi saldırgan davranışlar sebebiyle öfkesiyle sağlıklı bir şekilde başa çıkmayı ve öfkesini yönetmeyi öğrenemez. Dolayısıyla öfke duygusu ve saldırgan davranışlar arasında kısır bir döngüye girer. Uzun vadede saldırgan davranışlar kişinin sosyal ilişkilerini zedeler, iş ve okul hayatını olumsuz yönde etkiler, aile yaşamında birtakım zorluklara sebep olur. 

Öfke yönetimi için etkili tedavi 

Araştırmalar Bilişsel Davranışçı Terapi yani kısa adıyla BDT’nin öfke yönetimi için etkili bir terapi yaklaşımı olduğunu ortaya koymaktadır.^9,10,11 BDT ile öfke yönetimi tedavisinde kişinin yoğun öfke duygusunu ortaya çıkaran durumlar ve bunların ortak özellikleri belirlenir. Kişi tedavi ile birlikte öfkesinin yükselişini fark edebilir hale gelir. Bu farkındalıkla kişi öfkesini saldırganlık boyutuna geçmeden sağlıklı bir şekilde ifade edebilmeyi ve hayatının çeşitli alanlarında öfkeyi ‘’işlevsel’’ bir şekilde kullanabilmeyi öğrenir. BDT ile kişi öfke yönetimi becerileri kazandıkça kişinin aile, iş, okul, sosyal hayatı daha sağlıklı hale gelir. 

Kaynaklar

1. Deffenbacher, J. L. (1999). Cognitive‐behavioral conceptualization and treatment of anger. Journal of Clinical Psychology, 55(3), 295-309.  
2. Soykan, Ç. (2003). Öfke ve öfke yönetimi. Kriz dergisi, 11(2).  
3. Spielberger, C. D., Jacobs, G., Russell, S. ve Crane, R. S. (1983). Assessment of anger: The state-trait anger scale. Advances in Personality Assessment, 2(1), 159-187.  
4. Kleef, G, A., Dreu, C, K, W., Pietroni, D., & Manstead, A, S, R. (2006). Power and emotion in negotiation: power moderates the interpersonal effects of anger and happiness on concession making. European Journal of Social Psychology, 36(4), 557-581.  
5. Baumeister, R, F., Stillwell, R., Wotman, S, R. (1990). Victim and perpetrator accounts of interpersonal conflict: Autobiographical narratives about anger. Journal of Personality and Social Psychology, 59(5), 995-1004. doi: 10.1037/0022-3514.59.5.994  
6. Tiedens, L, Z. (2001). Anger and advancement versus sadness and subjugation: The effect of negative emotion expressions on social status conferral. Journal of Personality and Social Psychology, 81(1), 86-94.  
7. Howells, K. ve Day, A. (2003). Readiness for anger management: Clinical and theoretical issues. Clinical Psychology Review, 23(2), 319-337.  
8. Deffenbacher, J. L., Oetting, E. R., Lynch, R. S., & Morris, C. D. (1996). The expression of anger and its consequences. Behaviour Research and Therapy, 34(7), 575-590.  
9. Naeem, F., Clarke, I., & Kingdon, D. (2009). A randomized controlled trial to assess an anger management group programme. The Cognitive Behaviour Therapist, 2(1), 20-31.  
10. Görgü, N., & Sütçü, S. (2016). Effectiveness of cognitive behavioral group therapy for treatment of dysfunctional anger: A systematic review. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, (Ek 1), 129-143.  
11. Henwood, K. S., Chou, S., & Browne, K. D. (2015). A systematic review and meta-analysis on the effectiveness of CBT informed anger management. Aggression and violent behavior, 25, 280-292.