Majör Depresyon

Depresyon nedir? 

Toplumda sık görülen psikolojik sorunlardan olan depresyon, “derin ve sürekli bir üzüntü hali” olarak tanımlanabilir. Depresyon duygusal belirtilere ek olarak; davranışsal, bilişsel ve fiziksel belirtileri de içeren çok boyutlu bir sorundur. Bu belirtiler:¹  

•  Çökkün duygudurum; neredeyse her gün yoğun bir şekilde üzgün hissetme   
•  Daha önce ilgi duyulan aktivitelere yönelik ilgide ve bu aktivitelerden alınan keyifte belirgin bir azalma  
•  İştahta artma veya azalma ile birlikte istemsiz kilo alımı veya kilo kaybı  
•  Uykuya dalmada güçlük veya çok uzun saatler uyuma gibi uyku sorunları  
•  Bitkinlik, yorgunluk, enerji düşüklüğü  
•  Hareketlerde ve konuşmada yavaşlama veya huzursuzca hızlanma   
•  Kendini değersiz veya suçlu görme  
•  Konsantrasyon güçlüğü   

şeklinde sıralanabilir. Depresyona giren kişiler sıklıkla kendileri, insanlar ve yaşamla ilgili tekrarlayan karamsar düşüncelere dalabilirler. Daha çabuk sinirlenebilirler. Depresyonun ileri seviyelerinde intihar düşünceleri de görülebilir.  

Depresyon nasıl sürer? 

Psikolojide davranışçı teoriler depresyonu bireyin içinde olan biyolojik bir hastalık yerine belirli bir bağlamda ortaya çıkan bir dizi eylem olarak görür. Çeşitli yaşam olayları depresyonu tetikler ve kişinin bu olaylar karşısındaki davranışları depresyonu sürdürür. ^2,3 Yaşadığı çökkünlük ve isteksizlik sonucu hayata katılımı giderek azalan kişinin davranış repertuvarı da daralmaya başlar; daha önce zevk aldığı aktiviteleri bırakma, sorumlulukarını yerine getirmeme, sosyalleşmeme bu daralmaya verilebilecek örneklerdir. Kişinin davranış repartuvarındaki bu azalma onun hayattan aldığı doyumu giderek azaltarak isteksizliğini artırır. Bu durum onu bir kısır döngüye hapseder. Kişi kendisini depresyondan çıkarabilecek eylemlere girişmez olur. 

Kişinin rutinini bozan depresyon tedavi edilmediğinde hayatın önemli alanları da bundan olumsuz etkilenir. Depresyona bağlı olarak ailevi sorunlar, ekonomik sorunlar ve ilişki sorunları ortaya çıkabilir. 

Depresyonun etkili tedavisi  

Depresyon tedavisinde antidepresan kullanımı yaygın görülse de tedavide ilacın etkisini “beklenti etkisi” (plasebo etkisi) ile karşılaştıran kontrollü araştırmalar antidepresanların “beklenti etkisi”nin üzerinde klinik olarak anlamlı bir fayda sağlamadığına işaret etmektedir.⁴ Beklenti etkisi, ilacı alan kişinin sorunlarındaki iyileşmenin ilacın içindeki etken maddeden dolayı değil, kişinin ilacın işe yarayacağına olan inancından dolayı gerçekleşmesidir.⁵ Ayrıca araştırmalar antidepresanların sağladığı kısıtlı faydanın geçici olduğunu, yani kişilerin ilacı bıraktıktan bir süre sonra şikayetlerinin geri geldiğini göstermektedir.⁶  

Peki, depresyonun etkili tedavisi nasıl mümkündür? Araştırmalar bazı psikoterapi yaklaşımlarının, özellikle bilişsel ve davranışçı terapiler (BDT) yelpazesindeki terapi programlarının ilaç tedavilerine kıyasla daha fazla iyileşme sağladığını ve iyileşmenin kalıcı olduğunu göstermektedir.^6,7,8 Bu terapiler arasında Davranış Etkinleştirme güçlü bilimsel desteğe sahip terapilerden biridir ve psikolojik sorunların etkili tedavisinde yol gösterici olan önemli tedavi kılavuzlarında depresyon için üst sırada önerilen terapiler arasındadır.^9,10,11 Davranış etkinleştirmenin önemli özelliklerinden biri de farklı kültürlerde uygulanmasının uygun ve etkili olduğunun araştırmalar tarafından gösterilmiş olmasıdır.^8,10  

Kişiye özel olarak planlanan ve ortalama 12 ile 24 seans arası süren davranış etkinleştirme tedavisinde öncelikli amaç kişi için hayatı daha değerli ve anlamlı kılan hedefleri doğrultusunda sergileyebileceği davranışları çeşitlendirip onun yaşam doyumunu arttırmaktır. Bunun yanı sıra daha önce zevk aldığı ya da zevk alabileceği yeni aktivitelere katılmasını sağlayarak kişiyi tekrar yaşamdan keyif alır hale getirmektir. Bu iki hedef doğrultusunda davranış değişikliği depresyonu sürdüren kısır döngüyü kırar ve kişinin uzun vadede daha iyi hissetmesine olanak sağlar. Kişinin davranış repertuarında genişleme onu gelecekte karşılaşabileceği olası olumsuz hayat olaylarına karşı daha dayanıklı kılar. Böylece depresyonun tekrar etme olasılığı azalır ve kalıcı bir iyilik hali sağlanmış olur. 

Kaynaklar

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC.  
2. Lewinsohn, P. M. (1974). A behavioral approach to depression. In R. M.Friedman & M. M. Katz (Eds.), The psychology of depression: Contemporarytheory and research (pp. 157–185). New York: Wiley  
3. Jacobson, N. S., Martell, C. R., & Dimidjian, S. (2001). Behavioral activation treatment for depression: Returning to contextual roots. ClinicalPsychology: Science and Practice, 8(3), 255–270  
4. Cipriani, A., Furukawa, T. A., Salanti, G., Chaimani, A., Atkinson, L. Z., Ogawa, Y., Leucht, S., Ruhe, H. G., Turner, E. H., Higgins, J. P., Egger, M., Takeshima, N., Hayasaka, Y., Imai, H., Shinohara, K., Tajika, A., Ioannidis, J. P., & Geddes, J. R. (2018). Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: A systematic review and network meta-analysis. The Lancet, 391(10128), 1357–1366. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(17)32802-7   
5. Kirsch I., & Sapirstein G. (1998). Listening to Prozac but hearing placebo: A meta-analysis of antidepressant medication. Prevention and Treatment, 1(2), doi: 10.1037/1522-3736.1.1.12a  
6. Ekers, D., Webster, L., Van Straten, A., Cuijpers, P., Richards, D., & Gilbody, S. (2014). Behavioural Activation for Depression; An Update of Meta-Analysis of Effectiveness and Sub Group Analysis. Plos ONE, 9(6), https://doi.org/10.1371/journal.pone.0100100  
7. Dimidjian, S., Hollon, S. D., Dobson, K. S., Schmaling, K. B., Kohlenberg, R. J., Addis, M. E., Gallop, R., McGlinchey, J. B., Markley, D. K., Gollan, J. K., Atkins, D. C., Dunner, D. L., & Jacobson, N. S. (2006). Randomized trial of behavioral activation, cognitive therapy, and antidepressant medication in the acute treatment of adults with major depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(4), 658–670. https://doi.org/10.1037/0022-006X.74.4.658  
8. Moradveisi, L., Huibers, M., Renner, F., Arasteh, M., & Arntz, A. (2013). Behavioural activation v. antidepressant medication for treating depression in Iran: Randomised trial. British Journal of Psychiatry, 202(3), 204-211. doi:10.1192/bjp.bp.112.113696  
9. American Psychiatric Association (2000). Practice guideline for the treatment of patients with major depressive disorder (revision). American Journal of Psychiatry, 157, 1-45.  
10. Sturmey, P. (2009). Behavioral Activation Is an Evidence-Based Treatment for Depression. Behavior Modification, 33(6), 818–829. https://doi.org/10.1177/0145445509350094  
11. Cuijpers, P., van Straten, A., & Warmerdam, L. (2007). Behavioral activation treatments of depression: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 27(3), 318-326. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2006.11.001