Kumar Bağımlılığı

Kumar bağımlılığı nedir? 

Kumar bağımlılığı, kişinin kumar oynamaktan kendini alıkoyamadığı ve ciddi işlevsellik kaybı yaşadığı davranışsal bir bağımlılıktır. Çeşitli kaynaklarda patolojik kumar oynama veya kumar bozukluğu olarak da tanımlanır. Kumar bağımlılığı olan kişi, kumar oynamaya yönelik güçlü bir dürtü hisseder, kumar oynarken sık sık büyük riskler alır ve maddi manevi kayıplarla karşılaşır. Kişinin kumar oynarken başta ödediği paranın miktarı veya ortaya koyduğu eşyanın değeri sabit değildir. Kişinin kazancına ya da kaybına göre aldığı risk değişkendir. 

Kumar bağımlılığı türleri ve belirtileri nelerdir?

Kumar çok çeşitli oyunları içerisinde barındıran şemsiye bir terimdir. Kişi farklı ortamlarda ve koşullarda kumar oynayabilir. En sık rastlanan kumar çeşitleri arasında kumarhane oyunları (poker, rulet vs.), slot oyunları (video içerikli teknolojik makineler), spor bahisleri (at yarışı, takım sporları vs.), organizasyon ve ödül bahisleri (Eurovision, Oscar vb.), piyango ve mobil uygulamalar vardır.

Her kumar oynayan kişiye bağımlı demek doğru olmaz. Kumar oynama davranışının bağımlılığa dönüştüğünü gösteren birtakım belirtiler bulunmaktadır. Kumar bağımlılığı olan biri:¹ 

• Kumardan aldığı keyfi artırmak için daha fazla kumar oynar.  
• Kumarda kaybettiği parayı geri kazanmak için tekrar tekrar kumara başvurur.  
• Çeşitli sıkıntılarla baş etmek için sıklıkla kumar oynar.  
• Kumar oynama üzerine yoğun düşüncelerle meşgul olur.  
• Kumar oynadığını etrafından saklar veya bu konuda yalan söyler.  
• Kumar oynamak için çeşitli borçlara başvurur.    
• Kumar oynadığı için hayatının çeşitli alanlarını riske atar.  
• Kumarı bırakmayı dener ancak denemeleri başarısız olur.  
• Kumarı bırakmayı denediğinde huzursuz ve sinirli olur.

Kumar bağımlılığının nedenleri ve risk faktörleri 

Kumar bağımlılığının gelişmesine etki edebilecek birçok faktör bulunabilir. Kişinin genetik yatkınlığı, psikolojik durumu, sosyal ve çevresel faktörleri bağımlılığın gelişmesine sebep olabilir. Bu faktörlerin, çeşitli zaman dilimlerinde birbirleriyle etkileşimleri kumar oynama davranışının bağımlılığa dönüşmesinin olasılığını artırabilir.

Diğer aile bireylerinde ve/veya aile geçmişinde kumar bağımlılığı öyküsü olması, kişinin kumar bağımlısı olma ihtimalini artırır. Kumar bağımlılığında, kalıtım ve genetik yatkınlık üzerine yapılan çalışmalar bu faktörler arasında güçlü bir ilişki olduğunu bulmuştur. İkiz kardeşler üzerine yapılan bir çalışmada kumar bağımlılığının %50 ila %60 arasında kalıtımsal nedenlerle geliştiği bulunmuştur.² Yapılan bir başka araştırma ise birinci derece akrabalarında kumar bağımlılığı olan kişilerin kumar bağımlısı olma ihtimallerinin %8 oranında arttığını göstermiştir.³ Buna göre kişi, kumar oynama davranışını birinci derece yakınlardan gözlemsel olarak öğrenebilir ve genetik yatkınlıkla birlikte kumar bir bağımlılığa dönüşebilir.

Kişinin deneyimlediği çeşitli psikolojik sıkıntılar kumar oynama davranışını ve bağımlılık geliştirme ihtimalini arttırır. Yapılan çalışmalar kumar bağımlılığının başka psikolojik sorunlarla komorbid görüldüğünü bulmuştur.

• Depresyon: Kumar bağımlılığı ile depresyon arasında ciddi bir ilişki bulunmaktadır.^4,5,6 Ancak aradaki ilişki için nedensellik belirtmek zordur. Yani bazı kişilerde depresyon kumar oynamaya ve bağımlılığa neden olabilirken, bazılarında kumar bağımlılığının sonucunda yaşanılan zorluklar kişinin depresyonla karşılaşmasına neden olabilir.
• Anksiyete (Kaygı) bozuklukları: Kumar oynama davranışının ve davranışın bağımlılığa dönüşmesinin anksiyeteyle ilişkisi vardır.^6,7,8 Kişiler, kumar oynama davranışını hissedilen kaygıya karşı kaçınma stratejisi olarak kullanabilir. Kısa vadede kumar oynamanın verdiği haz, uzun vadede kişinin ciddi sorun ve sıkıntılarla karşılaşmasına, bağımlılık geliştirmesine neden olabilir. Aynı zamada kumar oynama sıklığının artması, kişinin aldığı risklerin ve kayıpların büyümesi de kişinin yoğun bir kaygı yaşamasına neden olabilir.

Kumar bağımlılığı risk faktörleri arasında düşük ekonomik düzeyin etkisinden söz edilebilir. Yapılan çalışmalarda gelir düzeyi ve statü azaldıkça kumar oynama davranışının ve bağımlılık riskinin arttığı bulunmuştur.^9,10 Kumar bağımlılığı riskini artıran bir diğer noktanın ise coğrafi avantaj ve kültürel farklılıklar olduğu söylenebilir. Yapılan çalışmalar kumarhanelerin yoğun olarak bulunduğu bölgelerde yaşayan kişilerin, bağımlılık geliştirme olasılıklarının diğerlerine göre daha yüksek olduğunu göstermektedir.¹¹ Yapılan bir başka çalışmada ise Doğu ve Asya kültürlerinde kumar oynama davranışının normal kabul edilmesinin, bu kültüre sahip kişilerde bağımlılık riskini artırabileceği bulunmuştur.¹² 

Kumar bağımlılığının yaşam üzerine etkileri

Kumar bağımlılığı önemli bir psikolojik sorundur. Kişinin bireysel ve sosyal yaşamında ciddi sorun ve sıkıntılarla karşılaşmasına neden olur. Kumar bağımlısı kişi zamanının büyük bir kısmını kumar oynayarak geçirdiğinde sosyal becerileri azalabilir, sosyal çevresi daralabilir, arkadaşlıkları zarar görebilir ve sosyal olarak yalnız kalabilir.¹³ Kumar bağımlılığı kişinin iş hayatında olumsuzluklar yaşamasına neden olur. Örneğin, kişinin iş verimliliği düşebilir, iş kaybı ve maddi zorluklar yaşayabilir. Kişi kumar bağımlılığı nedeniyle ailevi ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir. Engelleyemediği kumar davranışı nedeniyle evlilik süreci sonlanabilir, aile birliği bozulabilir. Yapılan bazı çalışmalarda kumar bağımlılığının cinsel yaşama olumsuz etkileri olduğu bulunmuştur. Kumar oynama sıklığı ve şiddeti arttıkça kişinin cinsel işlev bozukluklarıyla karşılaşma ihtimali artmaktadır.^14,15 

Kumar bağımlılığı nasıl sürer?

Kişinin kumar oynamaya devam etmesindeki temel motivasyonu, ödeyeceği bedelin daha değerli bir ödüle dönüşmesidir. Yani kişi, gözden çıkardığı parayı ya da değerli bir eşyayı risk alarak kazanca dönüştürmek ister. Bununla beraber, kumar oynamanın işlevi kişiden kişiye değişebilir veya kişi için dönemsel değişiklikler gösterebilir. Kumara bağımlı olan kişi, stresle baş etmek için kumar oynayabilir. Bu sayede, stresli durumdan kendini uzak tutar ve bazen aldığı riski maddi kazanca dönüştürüp iyi de hisseder. Böylece hem stresten uzaklaşarak hem de maddi kazanç elde ederek kumardan fayda sağladığını düşünür. Davranışın sürmesinin bir diğer nedeni de kişinin yaşadığı maddi zorluklar olabilir. Bu durumda kişi, az bedel ödeyerek çok kazanç sağlama motivasyonuyla sorunun üstesinden gelmek ister. Kişinin kısa vadede maddi kazanç sağlaması kumar oynamaya devam etmesine neden olur. Ancak kişi, aldığı riskler nedeniyle uzun vadede kumardan sağladığı kazancını ve hatta kumar dışında kazandıklarını kaybeder. Kaybettiği miktarı geri kazanmak için daha fazla oynar. Böylece kişi kumar döngüsünün içine hapsolur.  

Kumar bağımlılığı tedavisi

Kumar bağımlılığı tedavisi üzerine yapılmış araştırmaları inceleyen bir çalışma, kumar bağımlılığı tedavisinde BDT yani açılımıyla Bilişsel Davranışçı Terapi’nin etkili olduğunu bulmuştur.¹⁶ BDT’nin esas alındığı psikoterapi sürecinde, ilk olarak kişinin kumar oynama davranışı ve bağımlılık arasındaki bağlantıyı kurması sağlanır. Kişinin kumarla ilişkisini kavramsallaştıran, nedenselliklerin kavramsallaştırıldığı formülasyon danışanla birlikte hazırlanır.¹⁷ Formülasyon sayesinde kişinin kumar oynama davranışını sürdüren mekanizma ve bağımlı davranışın sonuçları açığa kavuşturulur. Kumar oynamaya devam etmenin neden olduğu sorunlar listelenir ve bu sorunları önlemeye yönelik hedefler belirlenir. Belirlenen hedefler doğrultusunda, planlanan egzersizlerle birlikte, kişinin kumarı bırakması ve kumar oynadığı için ortaya çıkan çeşitli sorunların önüne geçmesi sağlanır. 

Kumar bağımlılığını önleme ve farkındalık stratejileri

Kumar bağımlılığı bireysel ve toplumsal açıdan ciddi sorunlara neden olan davranışsal bir bağımlılık türüdür. Kumar bağımlılığını önlemek ve toplumsal farkındalık kazandırmak için çeşitli politikalar belirlenebilir. Toplumda kumar bağımlılığıyla ilgili farkındalığın artması için çeşitli medya platformları kullanılabilir, okullarda çeşitli farkındalık eğitimleri verilebilir. Yapılan bir çalışmada, toplum yararına yapılan farkındalık stratejilerinin kumar oynama davranışını ve davranışın bağımlılığa dönüşme riskini azalttığı bulunmuştur.¹⁸ Kumar bağımlısı kişilerin bir araya gelerek bu soruna yönelik destek grubu oluşturması, birbirleriyle etkileşim içinde bulunmaları, yaşadıkları sorunun üstesinden gelmeleri için yardımcı olabilir. Aynı zamana kişinin terapi sürecine olumlu katkı sağlayabilir.¹⁹ 

Kumar bağımlılığının toplumsal ve ekonomik etkileri

Kumar bağımlılığı kişinin çeşitli yaşam alanlarında olumsuz etkilerle karşılaşmasına neden olur. Kumar bağımlılığının neden olduğu sonuçlar doğrultusunda kişi maddi kayıplar yaşayabilir, işini kaybedebilir. Bu sorunlarla karşılaşan kişinin aile birliği bozulabilir. Tüm bunların yanı sıra, kumar bağımlılığı suç oranlarını artırabilir. Yapılan bir çalışmada kumar bağımlılığı arttıkça suç oranın da doğru orantıda arttığı bulunmuştur.²⁰

Kaynaklar

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.  
2. Slutske, W. S., Eisen, S., True, W. R., Lyons, M. J., Goldberg, J., & Tsuang, M. T. (2000). Common genetic vulnerability for pathological gambling and alcohol dependence in men. Archives of General Psychiatry, 57(7), 666-673. 
3. Black, D. W., Monahan, P. O., Temkit, M. H., & Shaw, M. (2006). A family study of pathological gambling. Psychiatry Research, 141(3), 295-303. 
4. Petry, N. M., Stinson, F. S., & Grant, B. F. (2005). Comorbidity of DSM-IV pathological gambling and other psychiatric disorders: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. Journal of Clinical Psychiatry, 66(5), 564-574.
5. Blanco, C., Hasin, D. S., Petry, N., Stinson, F. S., & Grant, B. F. (2006). Sex differences in subclinical and DSM-IV pathological gambling: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. Psychological Medicine, 36(7), 943-953. 
6. Chou, K. L., & Afifi, T. O. (2011). Disordered (pathologic or problem) gambling and Axis I psychiatric disorders: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. American Journal of Epidemiology, 173(11), 1289-1297.
7. El-Guebaly, N., Patten, S. B., Currie, S., Williams, J. V. A., Beck, C. A., Maxwell, C. J., & Wang, J. L. (2006). Epidemiological associations between gambling behavior, substance use & mood and anxiety disorders. Journal of Gambling Studies, 22(3), 275-287.
8. Scherrer, J. F., Xian, H., Kapp, J. M., Waterman, B., Shah, K. R., Volberg, R., & Eisen, S. A. (2005). Association between pathological gambling and psychiatric disorders in a national survey of adults. Journal of Psychiatric Research, 39(5), 537-546.
9. Lorains, F. K., Cowlishaw, S., & Thomas, S. A. (2011). Prevalence of comorbid disorders in problem and pathological gambling: Systematic review and meta-analysis of population surveys. Addiction, 106(3), 490-498. 
10. Barnes, G. M., Welte, J. W., Hoffman, J. H., & Tidwell, M. O. (2010). Comparisons of gambling and alcohol use among college students and noncollege young people in the United States. Journal of American College Health, 58(5), 443-452.
11. Volberg, R. A., Nysse-Carris, K. L., & Gerstein, D. R. (2006). California Problem Gambling Prevalence Survey. California Department of Alcohol and Drug Programs.
12. Raylu, N., & Oei, T. P. (2004). Role of culture in gambling and problem gambling. Clinical Psychology Review, 23(8), 1087-1114.
13. Petry, N. M., Stinson, F. S., & Grant, B. F. (2005). Comorbidity of DSM-IV pathological gambling and other psychiatric disorders: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. Journal of Clinical Psychiatry, 66(5), 564-574.
14. Grant, J. E., & Kim, S. W. (2001). Comorbidity of impulse control disorders in pathological gamblers. Acta Psychiatrica Scandinavica, 104(3), 171-173.
15. Petry, N. M., Stinson, F. S., & Grant, B. F. (2005). Comorbidity of DSM-IV pathological gambling and other psychiatric disorders: Results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions. Journal of Clinical Psychiatry, 66(5), 564-574.
16. Gooding, P., & Tarrier, N. (2009). A systematic review and meta-analysis of cognitive-behavioural interventions to reduce problem gambling: hedging our bets?. Behaviour research and therapy, 47(7), 592-607.
17. Şalcıoğlu, E. (2022). Bilişsel ve davranışçı terapilerde vaka formülasyonu ve terapi planlama: Klinik davranış analizi yaklaşımı. Nobel Akademik Yayıncılık.
18. Hing, N., Nuske, E., Gainsbury, S., & Russell, A. (2014). Perceived stigma and self-stigma of problem gambling: Perspectives of people with gambling problems. International Gambling Studies, 14(2), 205-218.
19. Petry, N. M. (2005). Gamblers Anonymous and cognitive-behavioral therapy for pathological gamblers. Journal of Gambling Studies, 21(1), 27-33.
20. Referans: Williams, R. J., Royston, J., & Hagen, B. F. (2005). Gambling and problem gambling within forensic populations: A review of the literature. Criminal Justice and Behavior, 32(6), 665-689.