Romantik İlişkilerin Tehlikeli Yüzü: Toksik İlişki
İlişkilerde mükemmeli yakalamak, hiç sorun yaşamadan ilişkiyi sürdürmek pek mümkün değildir. Herkesin kendine ait özellikleri, idealleri, bakış açıları ve tercihleri vardır. Çeşitli farklılıklar sebebiyle zaman zaman sorunlar yaşanabilir. Ancak yaşanan sorunlar çözüme kavuşturulamadığında ve soruna yol açan davranışlar devam ettiğinde, sağlıklı bir ilişkiden söz etmek mümkün olmayabilir.
Toksik ilişki nedir?
Toksik ilişkinin ne olduğuna geçmeden önce “toksik” kavramının ne olduğuna bakalım. Toksik kelimesi “zehirli ve zarar verici” anlamına gelir. Kişi eşi veya sevgilisi tarafından (yazının devamında eş veya sevgili “partner” şeklinde ifade ediliyor olacak) duygusal, psikolojik veya fiziksel olarak zarar gördüğünde ilişkileri toksik bir hal alır.1 Sağlıklı bir ilişki içindeyseniz partnerinizle birbirinize saygı duyar, birbirinizi duygusal olarak besler ve desteklersiniz. Öte yandan, eğer toksik bir ilişki içindeyseniz bu durumların tam tersi söz konusudur. Partneriniz size saygı duymaz, baskınlık kurmaya ve her yaptığınızı kontrol etmeye çalışır, önemsiz görünen konularda dahi çatışma çıkarır. Toksik bir ilişkide kendinizi mutsuz ve her an bir sorun yaşanmasına yönelik tehdit altında hissedersiniz.2,3
Toksik bir ilişkide olduğumu nasıl anlarım?
Çoğu toksik ilişki dışarıdan sorunsuz görünebilir ancak ilişki içinde durum çok farklıdır. İlişki içerisinde fiziksel veya psikolojik istismar varsa kesinlikle bir toksik ilişki mevcuttur. Bunun yanı sıra var olan bazı durumlar size ilişkinizin toksik bir hal aldığını gösterebilir:4
- Sürekli eleştiri: Partnerinizin yaptığı sağlıklı eleştiriler, sizi daha iyisini yapmaya yönelik motive edebilir. Ancak sürekli eleştiriliyor olmanız tercihlerinize, zevklerinize, isteklerinize ve bireysel farklılıklarınıza yönelik bir saldırı haline gelebilir.
- Sürekli savunmada olma: Bir haksızlığa uğradığımızda hepimiz kendimizi savunmak isteriz. Ancak burada bahsedilen savunma, partnerinizin kendi hatasına rağmen bahaneler üretmesi ve dahası sorunu bir şekilde size yüklemeye çalışmasıdır. Gelin bunu bir örnek üzerinden görelim:
Bugün doğum gününüz ve partneriniz bunu tamamen unutmuş gibi görünüyor. Bunu ona hatırlatıyorsunuz. Cevabı “Ne kadar meşgul olduğumu görmüyor musun? Bütün gün çalıştım. Sen anlayışsızsın, sadece kendini düşünüyorsun” şeklinde oluyor. Bu cevabı duymak hoş olmazdı değil mi?
- Küçümseme, hakaret ve aşağılama: Partnerinizin fiziki özelliklerinizi, fikirlerinizi, duygularınızı, zevklerinizi küçümsemesi; size hakaret etmesi, takma isim takması, alay etmesi toksik bir ilişkinin göstergesi olabilir.
- İletişime kapalı olma: İletişim ilişkilerin temelini oluşturur. Partneriniz sizinle iletişimini kısıtladığında, aranıza fiziksel veya duygusal mesafe koyduğunda veya umursamaz davrandığında sağlıklı bir ilişkiden bahsetmek mümkün olmaz.
İlişkide toksik durumları sürdüren davranışlar
Toksik bir ilişkide olmak kişiye hayatının birçok alanında sorun yaratır ve bu oldukça zorlayıcı bir durumdur. Öte yandan kişi emek verdiği, hatıralar biriktirdiği ilişkisini korumak isteyebilir. Bu sebeple partnerinin hoş karşılamayacağı durumlardan kaçınmaya başlar. Örneğin, partneriyle sorun yaşamamak için sosyal çevresini kısıtlayabilir, partnerinin alay edeceğini düşündüğü fikirlerini söylemek yerine konuşmamayı seçebilir, kıyafet seçimini partnerinin belirlediği standartlara göre yapabilir, partnerinin hoş karşılamadığı mekanlara gitmek yerine başka yerlere gitmeyi tercih edebilir. Özetle kişi partnerinin belirlediği kural veya standartların dışındaki durumlardan kaçınmaya başlayabilir.Toksik partner de birtakım durumlardan kaçınabilir;5 örneğin sorunları konuşmak yerine geçiştirebilir, sorunları çözmeye yönelik sorumluluk almaktan kaçınabilir hatta sorunu karşı tarafa yükleyebilir.
Peki bu tür kaçınmalar sonucunda ne olur? Her ne kadar çeşitli durumlardan kaçınarak ilişkide sorun yaşamanın önüne geçilse de bu sadece kısa süreli bir çözümdür. Çünkü bu kaçınmalar sebebiyle toksik partner sorun davranışlarına yönelik farkındalık kazanamaz ve sağlıklı davranışları öğrenemez. Mağdur olan partner ise kaçındığı için ilişkisindeki sorunlara yönelik sağlıklı başa çıkma becerileri geliştiremez ve hayatı giderek daha da kısıtlanır. Dolayısıyla kaçınma davranışları ilişkideki toksik durum ve davranışları devam ettirir.
Kaçınmak yerine;
Toksik bir ilişkide partnerinizin davranışlarını değiştirmek her zaman mümkün olmayabilir. Ama bu çaresiz olduğunuz anlamına gelmez, çünkü siz kendiniz için elbette bir şeyler yapabilirsiniz. İlişkiyi sürdürebilmek adına birtakım durumlardan kaçınmanın işlevsel olmadığından bahsettik. Bunun yerine partnerinizle aranıza sağlıklı sınırlar koymanız ve onunla iletişiminizi kendi duygusal ihtiyaçlarınızı gözeterek gerçekleştirmeniz daha sağlıklı olacaktır.6 İlişkinizde sınır koymakta zorlanıyor ve psikolojik sağlığınızın zarar gördüğünü düşünüyorsanız destek alabilir, gerek ilişkinizde gerekse hayatınızın diğer alanlarında iyilik hali sağlayabilirsiniz.
