Etkili Hedefler Belirlemek İçin Bilmeniz Gereken Üç Yöntem
Hepimiz dönem dönem hayatımızdaki birtakım şeyleri değiştirmek veya hayatımıza yenilikler katmak istiyoruz. Bu doğrultuda kendimize yeni hedefler belirliyoruz. Büyük bir hevesle belirlenen bu hedefler ne kadar amacına ulaşıyor? Bu yazımızda amaca ulaşan hedefler belirlemenin inceliklerinden bahsediyoruz.
1. “Ölü insan” hedeflerine karşılık “yaşayan insan” hedefleri belirlemek
Hedef belirlerken sık yaptığımız hatalardan biri hedef olarak ne yapmak istemediğimize odaklanmamızdır. Sosyal medyaya el sürmemek, geç yatmamak, işleri ertelememek, eşle veya sevgiliyle kavga etmemek gibi bir şeyler “yapmamak” üzere belirlenen hedefleri bir ölüden daha iyi kim yerine getirebilir ki?1,2 Elbette bazı davranışlarımızı azaltmak istememiz çok anlaşılır, ancak bir davranışı azaltmanın en etkili yolu alternatif bir davranışı artırmaktır.3 Dolayısıyla doğru hedef belirlemek için alternatif olarak ne yapmak istediğimizi düşünmemiz daha iyi bir yoldur. Bu noktada kendimize şu soruyu sorabiliriz; azaltmak istediğimiz davranışla aslında neyi hedefliyoruz? Sosyal medyada daha az vakit geçirdiğimizde bize kalan o vakitle ne yapmak istiyoruz? Arkadaşlarla daha çok sosyalleşmek mi? Daha fazla kitap okumak mı? Daha fazla çalışmak mı? Tüm “ölü insan hedeflerini” bu bakış açısıyla “yaşayan insan hedeflerine” çevirmek mümkün.
2. SMART (Akıllı) hedefler belirlemek
Artık hedef belirlerken ne yapmak istediğimize odaklanmanın daha faydalı olacağını biliyoruz. Bir hedefin amacına ulaşma ihtimalini artıran şeylerden biri de hedefin ne kadar “akıllıca” belirlendiğidir.4,5 İngilizce kelimelerin baş harflerinden oluşturulup “SMART” olarak kısaltılan etkili hedef belirleme kriterlerine bir bakalım.
S (Spesific): İyi bir hedef mümkün oldukça net ve detaylı olmalıdır. Örneğin “uykumu düzene sokmak” muğlak bir ifadeyken “her gün sabah 8’de uyanmak ve günde en az 7 saat uyumak” daha net bir hedeftir.
M (Measurable): İyi bir hedef ölçülebilir bir hedeftir. Hedefin ölçülebilir olması zaman içerisinde gelişmemizi görüp motivasyonumuzu diri tutmamıza yardımcı olur. Böylece hedefe ulaşma ihtimalimiz de artar. “Daha düzenli kitap okumak” yerine “her gün yirmi dakika kitap okumak” veya “daha sağlıklı beslenmek” yerine “her gün bir öğünde sebze tüketip her gün bir porsiyon mevsim meyvesi yemek” gibi hedefler belirlemek daha akıllıca bir yöntemdir.
A (Achievable): Bir hedefin gerçekçi ve yapılabilir olması önemlidir. Hiç ders çalışmayan bir öğrencinin her gün 3 saat ders çalışma hedefi belirlemesi çok da gerçekçi ve sürdürülebilir değil, öyle değil mi? Böyle bir durumda kişi hedefini daha ilk günden tutturmakta zorlanacağından çabuk pes edebilir. Oysa her gün 30 dakika çalışarak başlamak ve zaman içerisinde bu süreyi yavaş yavaş artırmak daha etkili olacaktır.
R (Relevant): İyi bir hedef kişinin hayattaki değerleriyle ve hayatıyla uyumlu olan bir hedeftir. “Ayda iki kez tiyatroya gitmek” sahne sanatlarıyla ilişkisi zayıf olan ve bu yönde kendini geliştirmek istemeyen bir kişi için uygun bir hedef olmayacaktır. Öte yandan hayatta arkadaşlık ilişkilerini korumayı değerli gören bir kişinin “ayda iki kere lise arkadaşlarıyla buluşmayı” hedeflemesi daha uygun olabilir. Elbette sosyo-ekonomik uyumluluk da bunun önemli bir parçasıdır. Ekonomik olarak da kişinin hayatına uygun olmayan hedefler sürdürülemeyeceğinden amacına ulaşmayacaktır.
T (Time-bound): İyi bir hedef “Ne sürede? Ne sıklıktıkta?” gibi sorulara cevap verebilen, yani bir zaman sınırı olan hedeftir. “Yeni bir dil öğrenmek” yerine “Önümüzdeki 6 ayda her gün yarım saat Almanca çalışarak A2 seviyesine gelmek” net, ölçülebilir, gerçekçi, yeni şeyler öğrenmeyi önemseyen bir kişi için değerleriyle uyumlu ve zaman sınırlı bir hedeftir.
3. Hedeflere yönelik eylem planı oluşturmak (WOOP Tekniği)
Hedefi doğru ve “akıllıca” belirlemek kadar hedefe yönelik eylem planları oluşturmak da önemlidir. İngilizce Wish (İstek), Outcome (Sonuç), Obstacle (Engel) ve Plan kelimelerinin ilk harfinden oluşan WOOP tekniği ile hedefimize giden yolda karşımıza çıkabilecek olası engellere hazırlıklı olabilir, böylece ilerlemeye devam edebiliriz.6
1. Adım: İlk adım olarak hedefimizi belirliyoruz. Elbette bu yukarıda bahsedilen hedef belirleme yöntemleriyle uygun olmalıdır. Yani, akıllıca düşünülmüş bir yaşayan insan hedefi belirliyoruz .
2. Adım: Belirlediğimiz bu hedef ile aslında neyi amaçlıyoruz? Bu hedefe ulaşmak bizim için neden önemli? Hayatımızda ne gibi sonuçlar doğuracak? Tüm bu sorulara cevap aramak hedefe giden yolda motivasyonumuzu korumamıza yardımcı olacak.
3. Adım: Bu hedef doğrultusunda ilerlerken karşımıza ne gibi engeller çıkabilir? Olası tüm engelleri gözden geçiriyoruz.
4. Adım: Her bir olası engel karşısında biz ne yapabiliriz? Potansiyel engeller karşısında bir planımızın olması (“Eğer …. olursa, ben … yapacağım”) pes etmeden amaca yönelik ilerlemeye devam etmemizi sağlayacaktır.
Örneğin her gün yarım saat spor yapmayı kendimize hedef olarak belirledik (Adım 1). Düzenli spor yapmak güne daha zinde başlamamıza ve sağlığımızı korumamıza yardımcı olacak (Adım 2). Her gün aynı sporu yapmak sıkıcı gelirse bazı günler yürüyüş yapmayı tercih edebiliriz, eğer spor salonu bütçemizi aşarsa eve temel spor aletleri alabiliriz, yalnız olmaktan sıkıldığımız günlerde bir arkadaşımızı bize eşlik etmesi için davet edebiliriz, yoğun olduğumuz günlerde daha erken kalkabiliriz veya programımız bittikten sonra esneme hareketleri gibi kısmen daha hafif egzersizlerle günü tamamlayabiliriz (Adım 3 ve 4).
Zig Ziglar’ın dediği gibi; “Uygun şekilde belirlenmiş hedef, yarı yarıya ulaşılmıştır.”. Umarız bu üç yöntem hedefleriniz doğrultusunda ilerlemeniz için size destek olacaktır. Hedefe giden yolda keyifli yolculuklar dileriz!
