Çevrimiçi Flört Uygulamaları: Dahiyane Bir Keşif mi, Kaçış mı?
“Bildirim: Tebrikler, 1 yeni eşleşme”
Bu bildirimi tanıyor musunuz? Daha önce telefonunuza bunlardan hiç geldi mi? Çevrenizdeki kişilerin telefonlarına bunların geldiğini gördünüz mü? Kendi telefonunuza bu bildirim gelmese bile çevrenizden mutlaka duymuşsunuzdur. Çevrimiçi flört uygulamaları 2000’li yıllar ile popüler kültürün hayatımıza kattığı ve gün geçtikçe daha çok kullandığımız sosyal medya platformları olarak karşımıza çıkıyor. Peki nedir bu uygulamalar, neden bu kadar popülerler ve bunların psikolojimize etkileri neler? Tüm bu merak edilen soruların cevabını vermek için önce çevrimiçi flört uygulamalarını tanıyalım.
Çevrimiçi flört (online dating) uygulamaları nedir?
Sosyal medyanın alt alanlarından biri olan çevrimiçi flört uygulamalarının, teknolojinin gelişmesiyle ve özellikle akıllı telefonların hayatımıza girmesiyle birlikte adını sıkça duymaya başladık. Genel tanımıyla çevrimiçi flört uygulamaları, kullanıcıların konum bilgilerini kullanarak çevrelerindeki potansiyel partnerlerle tanışmalarını ve iletişim kurmalarını sağlayan teknolojik flört hizmetleridir. Kullanıcıların uygulamalardaki profilleri, tipik olarak metinsel açıklamalar, çeşitli fotoğraf ve videolar aracılığıyla kendilerini tanıttıkları sayfalardan oluşur.1 Kişiler uygulamaları diğer kullanıcılarla sohbet, flört, romantik ilişki, cinsel birliktelik ve/veya arkadaşlık gibi isteklerini karşılamak amacıyla kullanırlar.
Gün geçtikçe bu uygulamaların kullanıcı sayısı artıyor. Güncel raporlara göre dünya genelinde çevrimiçi flört uygulamalarını kullanan kişi sayısı 323 milyon kullanıcıyı aşmıştır.2 Peki, insanları bu uygulamalara çeken şey ne? Yapılan bir araştırma bunun akran etkisinden ve uygulamaların popülerliğinden kaynaklandığını bulmuştur.3 Ancak uygulamaların kişiye belli avantajlar sağladığı da aşikâr, bunlar;4,5
- Uygulamalar kullanıcılara fiziksel yakınlıktaki potansiyel tüm adayları listeler. Kişinin yakın çevresinde bulunan ve etkileşime açık potansiyel partnerleri bir arada değerlendirmesine olanak sağlar.
- Etkileşime geçmeden önce potansiyel partner hakkında bilgi toplamaya olanak sağlar. Kişi eşleşme öncesinde potansiyel partnerin kendini tanıttığı kısa ön metni okur, fotoğraf ve/veya video gibi görseller vasıtasıyla fiziksel özelliklerini inceler.
- Konumlar arası hareketlilikte kesintisiz kullanım sağlar. Kişi konumunu değiştirdiğinde mevcut veya yeni partnerlerle fiziksel mesafe artsa da konuşmaya ve tanışmaya devam eder.
- Uygulamalar kullanıcıya bildirimler ve uyarılar verir. Kişi uygulamanın sesli, titreşimli, görselli bildirimleriyle potansiyel partnerlerle etkileşim sürecini hızlandırır ve doğrudan iletişime geçer.
En temelinde, uygulamalar zamanda tasarruf ve enerji kazancı sağlar. Yani kişi telefona yüklediği uygulama vasıtasıyla; insanlarla tanışabilir, farklı şehirlerde hatta farklı ülkelerdeki potansiyel partnerlerle iletişime geçebilir ve fiziksel buluşma olmaksızın görüntülü konuşma özelliği ile iletişimi sürdürebilir. Bunun yanı sıra kullanıcılar uygulamada geçirdikleri vakit içerisinde keyif de alırlar. Peki kişilerin bu uygulamaları kullanmaya yönelik motivasyonları nedir?
İnsanlar neden çevrimiçi flört uygulamalarını kullanır?
Çevrimiçi flört uygulamalarının kullanımı son yıllarda dikkat çekici düzeyde artış gösterdi. Uygulamaların özellikle gençler arasında popüler olduğu ve kullanımının yaygın olduğunu söyleyebiliriz. Yapılan bir araştırmada flört uygulaması kullananların %85’inin 18-34 yaş arasında olduğu bulunmuştur.6 Peki uygulama kullanım davranışı hakkında başka neler biliyoruz? Kişilerin uygulama kullanım motivasyonları 3 ana kategoride toplanabilir;7
- İlişkisel kullanım: Cinsel ihtiyaçlar, romantik partner aramak, arkadaşlık geliştirmek vb.
- İçsel motivasyonlar: Özgüven tatmini, merak, doğrudan ve kolay ilişkisel iletişim, iyi hissetme, beden algısı tatmini vb.
- Mobil uygulama sektöründeki popülerliği: Uygulamaların oyuna benzer eğlenceli arayüzü, çevredeki diğer kullanıcılarla etkileşim, akranlar arası popülerlik vb.
Yeni bir akım olarak görebileceğimiz çevrimiçi flört uygulamalarının, bazı kişilerin gündelik hayatlarının bir parçası haline geldiği söylenebilir. Dolayısıyla, uygulamaların kullanıcılara olan psikolojik etkilerinden de bahsetmek gerekir.
Çevrimiçi flört uygulaması kullanmak bir sorun mudur?
Bir davranışın devam etmesi ve sıklığının artması o davranıştan elde edilen sonuca bağlıdır.8 Yani kişi davranışı gerçekleştirdikten sonra tatmin olursa veya iyi hissederse o davranışı sürdürür. Aynı zamanda kişinin davranışı sonrası hoşnut olmadığı veya ona sıkıntı hissettiren bir durum ortadan kalkarsa, kişi yine davranışı devam ettirir.
Bu bilgi doğrultusunda çevrimiçi flört uygulamaları kullanım davranışını da anlamlandırmak mümkündür. Örneğin, kişi uygulamayı kullandığı süreç içerisinde yeni insanlarla konuşmaktan, tanışmaktan ve/veya buluşmaktan keyif alır. Diğerlerinin onu beğenmesi, ona ilgi göstermesi, iltifat etmesi kişiyi tatmin eder ve hoşuna gider. Bunun yanı sıra kişi sıkıntı ya da sorunla karşılaştığı durumlarda, kendini olumsuz duygu ve düşüncelerden uzaklaştırmak için uygulamayı kullanabilir. Dolayısıyla kişi uygulama kullanım davranışını bu şekilde sürdürür. Bu örneklerle uygulama kullanımının kişinin hayatında bir sorun teşkil etmediği ve hatta bir tür kişinin baş etme stratejisi olduğu düşünülebilir. Ancak uygulama kullanımı kişinin hayatında sorun ve sıkıntı yaşamasına neden olabilecek noktaya gelebilir. Peki ama nasıl?
Kişi uygulamayı duygularından ve sorunlardan kaçarak, iyi hissetmek amacıyla kullandığında buna sorunlu kullanım diyebiliriz. Çünkü kişi vaktinin çoğunu uygulamalarda geçirir ve yaşadığı sorun ve sıkıntılara yönelik doğru baş etme stratejileri geliştiremez. Bunun sonucunda kişi duygusal olarak güçsüzleşir, sorunlarını çözemez hale gelir. Dolayısıyla uygulama kullanımı kişinin çeşitli yaşam alanlarında olumsuz etkilere neden olur. Kişinin bu davranışı sürdürmesi yaşadığı sorun ve sıkıntılara karşı anlık aldığı sonuçlara bağlıdır. Yani kişi davranışı, sorun yaşamasına ve sıkıntı hissetmesine neden olan durumdan onu uzaklaştırdığı, rahatlattığı ve iyi hissettirdiği için devam ettirir. Net olması açısında örnek üzerinden gitmek daha açıklayıcı olabilir.
Örneğin; İş kaybı yaşadığı için özgüveni zedelenmiş ve çökkün bir duygudurum içerisinde bulunan biri olduğunu varsayalım. Bu kişi yaşadığı sıkıntıdan dolayı dışarı çıkmaz, arkadaşlarıyla görüşmez, yeni iş aramaz ve ailesiyle vakit geçirmez bir durumdadır. Ona tek iyi gelen şey tüm gün evden dışarı çıkmadan, çevrimiçi flört uygulamalarında vakit geçirmek, yeni insanlarla tanışmak ve konuşmaktır. Bu kişi kısa vadede ilgi gördü, özgüvenini tatmin etti, işle alakalı olumsuz düşünceleri zihninden uzaklaştırdı, fiziksel hareketliliğini asgari düzeyde tuttu, bir sürü kişiyle konuştu ve bunlar ona iyi ve konforlu hissettirdi. Dolayısıyla bu davranışı sürdürdü. Ancak uzun vadede kişi arkadaşlarıyla görüşmediği için onlarla arası bozuldu, ailesiyle yaşadığı sorunları konuşmadığı için ilişkileri sarpa sardı, yeni bir iş aramadığı için maddi zorluklarla karşılaşmaya başladı, dışarı çıkmadığı ve davranışlarını kısıtladığı için kilo aldı ve çökkün duygudurumdan çıkamadı.
Bu örnekte kişinin flört uygulamasını kendisine sıkıntı yaratan durumlardan, duygulardan kaçınmak için kullandığı görülüyor. Uygulama kullanım davranışı kişinin uzun vadede hayatının önemli alanlarını sekteye uğratıyor. Dolayısıyla bu örnekte çevrimiçi flört uygulama kullanımının sorunlu bir davranış haline geldiğini söyleyebiliriz. Siz de kendinizde veya çevrenizde uygulama kullanım davranışının bir kaçınma işlevi olduğunu fark ediyor olabilirsiniz. Peki öyleyse ne yapılabilir?
Çevrimiçi flört uygulama kullanımı sorun haline geldiğinde neler yapılabilir?
Uygulama kullanımını sorun olarak görüyorsanız, bu davranışın nasıl sürdüğünü anlamak ilk ve en önemli basamak olacaktır. Bu davranışın ortaya çıkmasına neden olan durumları ve tetikleyicileri bilmek, kısa vadede sağladığı etkiyi ve uzun vadede yol açtığı sorunları detaylandırmak bu kavramsallaştırma ile mümkündür.8 Etkili olduğu bilimsel araştırmalarca gösterilmiş BDT ya da açılımıyla Bilişsel Davranışçı Terapide, değerlendirme sonrası oluşturulan kavramsallaştırmayla birlikte kaçınma davranışının önüne geçecek egzersizler planlanır. Kişinin hayatında sorun ve sıkıntı deneyimlemesine neden olan duygu, düşünce ve davranışlarla teması etmesi ve doğru baş etme stratejileri kazandırılması hedeflenir. Bu kişinin deneyimlediği olumsuzluklara karşı tolerans kazanmasını sağlar ve bunun sonucunda kişinin işlevselliğini sekteye uğratan durumların önüne geçmesi sağlanır.
Yukarıda verdiğimiz örnek üzerinden terapi nasıl işler bir bakalım. Kişinin uygulama kullanımını kaçınma işlevinin önüne geçilmesine yönelik yol haritası belirlenir ve aşamalı bir biçimde uygulama kullanımını sınırlaması için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunun yanı sıra kişinin çökkün duygudurumdan çıkması, yaşamının farklı alanlarındaki sorunlarını çözmesi, bireysel gelişiminin sağlaması için yöntemler kullanılır. Kişinin aktif bir şekilde hareket halinde olmasına çalışılır. Tüm bunların sonucunda kişinin yaşamında işlevselliğinin geri kazanılması sağlanır.
