Telefondan Ayrı Kalma Kaygısı: Nomofobi

Teknolojik gelişmelerle birlikte cep telefonları hayatımızın önemli bir parçası haline geldi. Özellikle akıllı telefonlar, günlük hayatta birçok aktiviteyi daha hızlı ve kolay yapmamıza olanak sağlıyor. Cep telefonlarımızla sosyal medya platformlarını kullanıyoruz, müzik dinliyoruz, internet bankacılığından ödemeler yapıyoruz, yakınlarımızla haberleşiyoruz. Akıllı telefonlar sayesinde insanlarla ve dünyayla daha fazla etkileşime giriyoruz. Cep telefonlarının sağladığı katkı ve kolaylıkların yanında, akıllı telefon kullanım özelliklerine bağlı olarak ruh sağlığı alanında son yıllarda yeni bir sorun tanımlandı: NOMOFOBİ.

Nomofobi nedir?

İngilizce ‘‘no mobile phone phobia’’ kelimelerinin kısa okunuşu ile literatüre giren nomofobi (nomophobia), 2008 yılında İngiltere’de yapılan bir çalışma ile ortaya atıldı.¹ Genel bir tanımlama ile nomofobi, kişinin cep telefonundan ayrılmaktan ve telefonu kaybetme, telefonun şarjının bitmesi gibi kimi durumlarda telefonla bağlantısının kopmasından kaygılanması şeklinde tanımlanır.^2,3 Nomofobisi olan kişiler bazı ortak durumlarda kaygı ve korku duyarlar, bedenlerinde çarpıntı, terleme, titreme gibi rahatsız edici çeşitli fiziksel belirtiler hissederler. Bu kişiler:^1,4

• Telefondan uzak kaldığında veya telefonunu kullanamayacağını düşündüğünde kaygı, korku veya panik deneyimler.
• Telefonu bir yere bırakmak zorunda kaldığında zihinlerinde o an kaçırdığı bildirimlere, mesajlara, aramalara yönelik düşünceler döner durur.
• Telefonunu kaybetmeye yönelik yoğun kaygı duyar.
• Telefonda gelen bildirimleri sürekli kontrol eder, kontrol edemediğinde aşırı kaygı hisseder.

Nomofobim olduğunu nasıl anlarım?

Uzun süre telefonumuzla ilgilenemediğimizde veya telefonumuza bildirim geldiğinde elbette cep telefonlarımızı kontrol etmek isteriz; ancak, nomofobi sorunu yaşayan kişi telefonunu sürekli kontrol etme ihtiyacındadır.^3,4 Bu sebeple telefonu kontrol edemeyeceği durumların içinde olmaktan ve çeşitli aktiviteleri yapmaktan kaçınır. Bu kaçınma davranışlarına şu örnekler verilebilir:⁴

• Telefonu sessizde kullanmamak,
• Telefonu uzak bir yerde şarja takmamak,
• Cep telefon kullanımının yasak veya kısıtlı olduğu ulaşım araçlarını kullanmamak (uçağa binmek gibi),
• Uzun sürecek toplantılara katılmamak,
• Telefonu şarj etmenin mümkün olmadığı yerlere gitmemek (piknik alanları gibi),
• Telefonun çekmediği, şebekenin sağlanamadığı yerlerde bulunmamak

Bunların yanı sıra , kişi telefonunu kontrol etmesinin aksamaması için çeşitli önlemler alır. Örneğin şarj aleti veya seyyar şarjlarını sürekli yanında taşır, şarj aletinin veya telefonun bozulma ihtimaline karşı bu cihazların yedeklerini de hazırda tutar.^1,3 Tüm bu kaçınma davranışları ve önlemler kişinin normal yaşam rutinini sekteye uğratır.

Nomofobi nasıl sürer?

Peki, kişi telefonunu neden sürekli kontrol eder? Telefonu ile bağlantısının kesilmesi kişi için yalnız ve izole olmak anlamına gelir.⁵ Bu sebeple şarjın bitmesi, gelen bildirimleri kaçırma, gelen aramaları cevaplayamama gibi durumlarla karşı karşıya kalmak istemez. Başka insanların kendisine ulaşamamasının veya kendisi bir başkasına ulaşmak istediğinde ulaşamamasının riskler taşıdığına olduğuna inanır. Bu risklerin içerdiği tehdidi zihninde büyütür. Kaçınma ve kontrol davranışlarıyla bu riskleri azalttığını düşünerek kaygısını kısa süreli azaltır. Öte yandan, sürekli kontrol sebebiyle kişi, riskli olduğuna inandığı durumların gerçekte ne kadar tehdit içerdiğini değerlendiremez. Bu sebeple o durumların tehlikeli olduğunu düşünmeye ve kaygılanmaya devam eder. Kaygı, sürekli telefon kontrollerini; sürekli telefon kontrolleri ise kaygıyı besler ve bir kısır döngü oluşur. Sonuç olarak kişi, cep telefonunu sürekli kontrol ederek telefonu ile bağlantısının kesilmesine yönelik kaygısını kısa bir süre için dindirse de uzun vadede kaygı yoğun bir şekilde devam eder.⁶

Ne yapılabilir?

Bilişsel Davranışçı Terapi veya kısa adıyla BDT, fobilerin tedavisinde etkili olduğu çok sayıda araştırmada gösterilmiş ve bu sorunların tedavisinde ilk sırada önerilen psikoterapi yaklaşımıdır. Fobi türleri, tedaviye kolay cevap veren, tedavi başarısı ve iyileşme oranı yüksek sorunlardır.⁷ Yetkin bir terapist eşliğinde sürdürülen BDT seanslarıyla kişi, telefonundan uzak kalmaya yönelik kaygısını doğru yönetmeyi öğrenir ve kontrol davranışlarını olması gereken düzeylere çeker. Böylece, günlük hayatın gerektirdiği aktivite ve sorumluluklarını daha rahat yerine getirir.

Kaynaklar

1. Taşhan, A., & Ünver, Z. (2021). Sosyal Ağ Kullanımının Akıllı Telefon Yoksunluğu Korkusu (Nomofobi) İle İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 41-63.
2. Bhattacharya, S., Bashar, M. A., Srivastava, A., & Singh, A. (2019). Nomophobia: No mobile phone phobia. Journal of family medicine and primary care, 8(4), 1297.
3. Turen, U., Erdem, H., & Kalkin, G. (2017). Mobil telefon yoksunluğu korkusu (nomofobi) yayılımı: Türkiye’den üniversite öğrencileri ve kamu çalışanları örneklemi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 10(1), 1.
4. Bragazzi, N. L., & Del Puente, G. (2014). A proposal for including nomophobia in the new DSM-V. Psychology research and behavior management, 7, 155-160.
5. Teknoloji Çağının Hastalığı NOMOFOBİ! https://www.adanabatikent.com/hekim-makaleleri/teknoloji-caginin-hastaligi-nomofobi-1/dr-tayfun-zeren
6. Şalcıoğlu, E. (2022). Bilişsel ve davranışçı terapilerde vaka formülasyonu ve terapi planlama: Klinik davranış analizi yaklaşımı. Nobel Akademik Yayıncılık.
7. Wolitzky-Taylor, K. B., Horowitz, J. D., Powers, M. B., & Telch, M. J. (2008). Psychological approaches in the treatment of specific phobias: A meta-analysis. Clinical psychology review, 28(6), 1021-1037.