Her terapist danışanları için doğru psikoterapi yaklaşımını seçip bunu etkili bir şekilde, sonuç alarak uygular mı sorusu insanların psikolojik sorunları için tedavi ararken sormaları gereken önemli soruların kuşkusuz en başında geliyor. Bir kişinin sorunları için makul bir sürede sonuç alması için doğru psikoterapi seçimi ne kadar önemliyse, bu psikoterapi yaklaşımında çalışan terapistin özellikleri de bir o kadar önemlidir. Doğru ve etkili bir terapistin özellikleri nelerdir, burada birlikte bakalım.
Doğru ve etkili bir terapist, ruh sağlığı alanında uzmanlık eğitimini tamamlamış, bilimsel kanıt temelli psikoterapi uygulamaları konusunda eğitim almış, daha yetkin bir terapistin süpervizyonu altında çalışarak klinik deneyim kazanmış, terapi yöntemleri uygulama ve terapötik ilişki geliştirme becerileri kazanmış terapisttir.
Uzmanlık eğitimi, ilgili temel lisans eğitimi ardından ruh sağlığı alanlarından birinde (örn. klinik psikoloji, uygulamalı psikoloji vb.) yüksek lisans ya da doktora yapmayı içerir. Terapistin lisansüstü eğitimi sırasında programın sunduğu bilimsel kanıt temeli olan psikoterapilere yönelik teorik derslerini başarıyla tamamlamış olması gerekir. Ancak Türkiye’de yetişmiş öğretim üyesi eksikliği nedeniyle pek çok lisansüstü program bu tür psikoterapi derslerini programlarında bulunduramamaktadır. Bu nedenle terapistin alanda yetkinliği doğrulanmış klinisyenlerden etkili psikoterapi uygulamaları üzerine eğitim almış olması aranır bir özelliktir. Bu eğitimlerin süresi, kapsamı ve kimden alındığı terapistin teorik bilgisini değerlendirmek açısından önem taşır.
Terapistlerin doğru bir uygulamayla psikoterapi hizmeti verebilmeleri, teorik bilgilerini uygulamaya geçirme sürecinin daha yetkin bir terapist tarafından izlenmesini gerektirir. Süpervizyon adı verilen bu izleme sürecinde deneyimli ve yetkin bir terapist, yeni başlayan terapistin danışanların sorunlarına yönelik değerlendirme yapma, vaka formülasyonu geliştirme ve terapi uygulama becerilerini geribildirimleriyle şekillendirir. Süpervizör olarak adlandırılan yekin ve deneyimli terapist, danışanların terapi sürecinden en fazla faydayı sağlaması yönünde çalışır. Terapistin bir psikoterapi yaklaşımı üzerine edindiği teorik bilgi kadar süpervizyon altında çalışarak kazandığı deneyim de danışanlarıyla ne kadar etkili bir çalışma yapacağında belirleyicidir.
Günümüzde psikolojik sorunlarda aldığı etkiye yönelik üzerinde en fazla araştırma yapılmış, sağladığı iyileşmeye yönelik en fazla bilimsel kanıta sahip psikoterapi yaklaşımı bilişsel ve davranışçı terapilerdir (BDT). Bu nedenle çok sayıda psikolojik sorun için BDT şemsiyesi altındaki terapiler ilk olarak kullanılması önerilen altın standart tedaviler olarak gösterilmektedir.
Tıp ve ruh sağlığı alanında benimsenen bilimsel kanıt temelli klinik uygulama yaklaşımı, sorunları için farklı ihtiyaçları, beklentileri ve tercihleri olan danışanlara etkisi bilimsel kanıtlarla desteklenen psikoterapi yöntemlerini uygulayabilmeleri için terapistlerin ileri düzeyde klinik deneyim ve becerilere sahip olması gerektiğini kabul eder.1 Araştırmalar aynı psikoterapileri uygulasalar bile terapistlerin danışanlarda elde ettikleri sonuçlar arasında önemli ve büyük farklar olduğunu gösteriyor.2 Terapi yaklaşımlarından bağımsız olarak daha etkili terapistlerin spesifik, ölçülebilen, öğrenilebilen ve deneyimle gelişebilen klinik becerilere sahip olduğunu görüyoruz. Bu beceriler terapistin danışanla terapi uygulamasını kolaylaştıran ve bağımsız iyileştirici etkisi olan bir terapötik ilişki kurmasını sağlarlar. Terapötik ilişki geliştirme becerileri düşük terapistlerin sadece etkisiz olmadıklarını, danışanlarına zarar da verebildiklerini biliyoruz. Bu becerilerin kullanımı bir terapistten diğerine farklılık gösterdiği kadar, bir terapistin kendi gördüğü bir danışandan diğerine de değişiyor.2 Bu yüzden terapistin ilişki kurma becerilerini eğitimle öğrenmesi ve danışanların farklılaşan özelliklerine göre uyarlaması gerekiyor. Bunu başarmanın en iyi yolu daha yetkin bir terapistin süpervizyonu altında çalışmaktan geçiyor. Ancak unutmamak gerekir ki terapötik ilişki iyileşme için gerekli olsa da iyileşme için tek başına yeterli değildir. İyileşme için danışanın sorununa uygun bilimsel kanıtlarla desteklenmiş psikoterapi yöntemlerinin uygulanması gerekir.3